Faşizm, İtalya’da Benito Mussolini’nin 1922’de iktidara gelmesiyle başlamış ve İkinci Dünya Savaşı’na kadar etkisini sürdürmüş olan baskıcı ideolojidir. Faşizm kelimesinin kökeni Latince fasces’ten gelir ve ucunda balta olan bir çubuk demeti anlamına gelir. İlkeleri ve öğretileri La Dottrina Del Fascismo adı altında Giovanni Gentile tarafından yazılmıştır.
Faşizmin İtalya’daki yolculuğuna bakıldığında Birinci Dünya Savaşı’nın etkisi net bir şekilde görülecektir. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte saf değiştirmiş olan İtalya her ne kadar kazanan tarafta yer almış olsa da savaşın sonunda umduğunu bulamamıştır. İtilaf devletleriyle yaptığı anlaşmalar gerçekleşmemiştir. Savaştan neredeyse mağlup ayrılmış gibi olan İtalya’da bu durum hoşnutsuzluk ile karşılanmıştır. Savaş sırasında birçok kayıp olmuş, ekonomik olarak zora düşmüşlerdir. İşsizlik baş göstermiştir, işçiler grevler yapmışlardır. Buna yönelik sosyalist fikir akımları ortaya çıkmıştır. Ayrıca siyasi olarak da istikrarsızlığın, karışıklığın olduğu bir dönemdir. Yani insanlar huzursuz bir ortamda yaşamaktadır. Faşizm de tam olarak böyle bir ortamda doğmuştur. 1919 Savaş Demetleri adıyla ortaya çıkmıştır. 1921’de ise Ulusal Faşist Parti olarak ortaya çıkacaktır. Mussolini, İtalyan halkını milliyetçi konuşmalarla etkilemiştir. Roma İmparatorluğu’nun güçlü dönemlerine atıf yaparak toprakları genişletme ve ülke içindeki sorunları çözme gibi vaatler vermiştir. Zaman geçtikçe de destekçisi artmıştır.
Mevcut hükümetin karışıklığı engelleyememesiyle Mussolini Kral’ı ülke yönetimini kendisine devretmesi için tehdit etmiş daha sonra da Faşist Parti’nin Kara Gömleklileri darbe hazırlığı yapınca Kral hükümeti Mussolini’ye vermiştir. Ayrıca bu dönemde Kral ve Vatikan savaş sonrası artan sol fikirlerden rahatsız oluyor, bu yüzden Faşist Parti’ye destek veriyorlardı.
Mussolini başa geldiğinde diktatörlüğünü sağlamlaştıracak kararlar almıştır. Seçim kanunu değiştirmiş, basın özgürlüğünü ortadan kaldırmıştır. Yurt dışına göç kaldırılmıştır. Ayrıca kolluk kuvvetlerine geniş yetkiler vermiş, militarizme önem vermiştir. Yani fazlasıyla baskının olduğu bir dönemdir.
Dopolavoro kurulmuş ideolojinin halk içinde yaygınlaşması ve halkın sosyalist hareketlerden uzak tutulması istenilmiştir. Sendikaları kaldırmış, grevleri yasaklamıştır. Tüm bunlara bakıldığında totaliter bir rejim olduğu görülür. Farklı yapılar yıkılmış, olanlar ise ideoloji etrafında toplanmaktadır. Liderin ve dolayısıyla ideolojinin etrafında kitle mobilizasyonu çok fazladır. Mussolini, her ne kadar saldırgan bir milliyetçilik izlese de sağladığı ekonomik ilişkilerle beraber halkın sempatisini kazanabilmiştir. Faşizm akıldan çok inanç ve duygulara hitap etmiştir. İnsanları devlete bağlamayı çalışan bir rejimdir. Özgürlük ortamının olmadığı itaatkar bireyler istemişlerdir.
Ayrıca tuhaf olan şey ise Mussolini’nin siyasi hayatına sosyalist olarak başlamasıdır. Hatta tam adı Benito Amilcare Andrea Mussolini’dir ve isimleri solcu kişilerden gelmektedir. İtalyan Sosyalist Partisine girmiş ve burada görev almıştır. Savaş karşıtı manifestoyu imzalamış, İtalya’nın Libya’ya olan işgalini emperyalist olarak adlandırmıştır. Fakat Birinci Dünya Savaşı hız kazandıkça Mussolini’nde fikirleri değişmeye başlamıştır. Avusturya-Macaristan topraklarının bir kısmının İtalya’ya dahil edilmesi gerektiği ile ilgili görüşleri nedeniyle Sosyalist Partiden çıkarılmıştır. Bundan sonra Mussolini sol akımlara karşı olacaktır. Ayrıca savaşla birlikte gelen ekonomik ve siyasi problemlerle beraber saldırgan milliyetçiliğe yönelecektir.
1 Eylül 1939’da Nazi Almanya’sının Polonya sınırını geçmesiyle İkinci Dünya Savaşı başlamış oldu. Mussolini yönetimindeki İtalya da savaşa Almanya ile aynı safta girmiştir. Zaten İtalyan Faşizmi ile Nazi Almanyasının benzerlikleri ortadır. Savaşa giren İtalya İngiltere’yi zor durumda bırakmıştır. Çünkü Akdeniz ve Kuzey Afrika İngiltere için sömürgelerine ulaşma adına önemli alanlardır. Karşı taarruza geçen İngiltere ile İtalya gücünü kaybetmeye başlamıştır. Ağır bir yenilgi alan Mussolini için 1943 yılı yönetimin elinden alındığı yıl olmuştur. Bu yenilgi ve sonrasındaki İtalya’yı tehdit eden karşı devletleri gören Kral, Mussolini’yi görevden almıştır. Mussolini daha sonra hapse girmiştir ancak Hitler tarafından Viyana’ya kaçırılmıştır. Daha sonra İtalya’ya dönmüş ve yeni bir devlet kurmaya çalışmışsa da başarılı olamamıştır. 1945 yılında İsviçre’ye kaçmaya çalışırken öldürülmüştür. Böylece İtalyan Faşizmi sona ermiştir.
İtalya’nın resmi ideolojisi olarak doğmuş ve antidemokratik bir ideoloji olan Faşizm daha sonraları baskıcı rejimler için kullanılmıştır.
KAYNAKÇA
Çelikçi, Abdül Samet., Kakışım, Can. (2013). İtalyan Faşizmi ve Tarihsel Gelişimi, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 83-99.
Vikipedi. Faşizm. https://tr.wikipedia.org/wiki/Fa%C5%9Fizm
