Yunanistan Genel Seçimleri 2023: Neler Oldu, Neler Olabilir?

Giriş

Türkiye ve Yunanistan… Birbirine komşu olan bu iki ülkenin birçok benzer yanı var. Yemek kültürü, müzik kültürü, insanlarının yapısı… İki ülkenin bir diğer ortak yanı da ikisinin de önümüzdeki Mayıs’ta genel seçime girecek olması. Bu yazımda 21 Mayıs’ta yapılması beklenen Yunanistan genel seçimlerini ele alacağım.

Bana kalırsa önümüzdeki ay yapılacak seçimleri yorumlayabilmemiz için bilmemiz gereken üç şey var: Yunanistan’ın siyasi görünümü, son seçimden günümüze kadar olan süreçte yaşananlar ve günümüzde yapılan anketlerin sonuçları. Bu konuları alt başlık hâlinde inceleyerek yapacağımız yorumun daha isabetli olacağını düşünüyorum.

Yunanistan Genel Seçimleri Öncesi Siyasi Görünüm

Parlamenter demokrasi ile yönetilen Yunanistan’da 300 sandalye bulunur ve genel oyla yapılan seçimler dört yılda bir gerçekleşir. Beş yılda bir seçilen cumhurbaşkanı ise hükümet üyelerini ve başbakanı atamakla görevlidir, bununla birlikte cumhurbaşkanının yasaları veto etme yetkisi de vardır. Günümüzde Yunanistan’ın cumhurbaşkanı 2020’de Danıştay Başkanlığı yapan Katerina Sakellaropoulou’dur. Ayrıca Sakellaropoulou, Yunanistan’ın ilk kadın cumhurbaşkanıdır.

2015’teki seçimlerde kurulan SYRIZA (Radikal Sol İttifak) ile Bağımsız Yunanlar (ANEL) koalisyonu Ocak 2019’da dağılmış ve devamında yaşanan süreçte dönemin Başbakanı ve SYRIZA lideri Aleksis Çipras erken seçim kararı almışlardı. 7 Temmuz 2019’da yapılan erken seçimde merkez sağ konumdaki ND (Yeni Demokrasi) oyların %39,6’sını alarak galip gelmişti, SYRIZA ise oyların %31,6’sını alarak ikinci olmuştu. 300 sandalyenin 158’ini alan ND lideri Kiryakos Miçotakis, tek başına iktidar olarak başbakanlık görevini üstlenmişti.

Son Seçimden Günümüze Kadar Yaşananlar

2019’da yaşanan pandemi, tüm dünyada olduğu gibi, Yunanistan’ı da etkilemişti. Bu süreçte Yunanistan polisinin aldığı karar gereği 15 Kasım’dan 18 Kasım’a kadar üçten fazla kişinin bir araya gelmesi yasaklanmıştı. Bu kararın, her yıl 17 Kasım’da yapılan Politeknik Ayaklanması’nı anma yürüyüşüne engel olmak için alındığı çok açıktı ve bu karar hem Yunanistan Hakimler ve Savcılar Derneği hem de SYRIZA, Yunanistan Komünist Partisi gibi muhalefet partilerinden anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle tepki topladı.

Yine pandemi döneminde Yunanistan hükümetinin kolşisin ve monoklonal antikor gibi ilaçlara kullanım izni vermeyi geciktirmesi, muhalefet kanadından tepki toplamasına neden olmuştu.

Finansal zorluklar çektiği bilinen Yunanistan’ın ekonomik açıdan bir düzelmeye gittiği görülse de enflasyon oranının 2022 Nisan’ında %9,1 seviyesindeyken 2022 Mayıs’ında %10,7 seviyesine yükselmesi halkta endişe uyandırdı. Hayat pahalılığının ciddi boyutlara ulaştığı ülkede halk düşük maaşlar ve çalışma şartlarından da şikayetçi olmaya başladı.

Geçtiğimiz Kasım ayında, Yunanistan yönetiminde önemli rol oynamış bazı kişilerin bir casus yazılım aracılığıyla dinlendiği iddia edilmiş, bu konunun başbakan Miçotakis’in bilgisi dahilinde olduğu öne sürülmüştü. Hükümet, bu olaydan sonra halk nezdinde güven kaybetti ve AB’nin de eleştirilerine maruz kaldı.

Yaklaşık 2 ay önce yaşanan ve “Yunanistan’ın en ölümcül kazası” olarak tarihe geçen tren kazasında 57 kişi hayatını kaybetmiş, Ulaştırma Bakanı Kostas Karamanlis istifa etmişti. Miçotakis özür dilese de Atina’da binlerce kişi protestolara katılmış, yapılan grevler büyük yankı uyandırmıştı. Kazanın ardından ülkede 3 günlük ulusal yas ilan edilmiş, genel seçimlerin de 9 Nisan’dan 21 Mayıs’a ertelenmesine karar verilmişti.

Yunanistan Genel Seçimleri ve Anketler

“Politico.eu“ isimli anket sitesine göre tüm bu yaşananlar ND’nin oy oranını azaltmasına rağmen hâlâ %34 civarında oy alabildiğini, SYRIZA’nın ise oy oranını %26’dan %29’a yükselttiğini gösteriyor. “Politpro.eu“ isimli anket sitesine göre de ND’nin oy oranı %35,3 ve SYRIZA’nın ise %29,9 olarak belirtiliyor.

Galatasaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Enis Tulça da anketlere paralel bir görüş belirtmiş, şunları söylemiştir:

“Yunan halkının aklında enerji sorunu, hayat pahalılığı gibi sorunların yanı sıra her zaman Türkiye de var. Dinleme skandalının seçimin kaderinde büyük etki edeceğini düşünmüyorum. Aritmetiği baktığımızda ise bu seçimlerde YDP yüzde 36-37 olsa 121 sandalye civarında kalıyor. Koalisyon olmaması ve ikinci seçimin olması durumunda ise yüzde 36-37 oy ile 150 sandalyeyi aşarak çoğunluğu alabiliyor. Miçotakis’in Çipras ile bir koalisyonu dinleme skandalından dolayı mümkün görünmüyor, öte yandan SYRIZA ve PASOK’un ilk seçimde çoğunluk için sayıları da yetmeyecektir. Dolayısıyla muhtemelen peş peşe iki seçim olacaktır. İkinci seçimin sonunda ise Miçotakis’in ND’si bir dönem daha iktidarda kalacak gibi görülüyor.”

Tüm bunlara ek olarak Prof. Dr. Enis Tulça, seçimi tekrar Miçotakis’in kazanması hâlinde Yunanistan-Türkiye arasındaki gerilimin yumuşama ihtimaline dikkat çekmektedir. Ona göre Çipras’ın kazanması hâlinde ise yaşanan gerilimin devam etme ihtimali söz konusudur.

Ben de (anket sonuçlarını ve Prof. Dr. Enis Tulça’nın görüşlerini hesaba katarak) peş peşe iki seçim olacağı görüşündeyim. Yaşanan olayların yaşandıkları dönemde tepki çektiği aşikâr ancak mevcut iktidarı değiştirmek için yeterli değil, bu yüzden ikinci seçimde de ND’nin seçileceğini düşünüyorum.